عناصر سازنده‌ی اثر ادبی

۷۵۸ بازديد

اصولاً هر اثر ادبی و به طور اعم هر اثر هنری بر چهار اصل بنیادی استوار است:

1- پیام، تم یا درون مایه، 2- محتوا، 3- قالب و فرم و 4- تعبیر

پیام

   پیام یا تم، مقصود و غرض، آن اندیشه‌ی مرکزی و حرف اصلی هنرمند است که در محتوا و قالبی خاص به تعبیر کشیده می‌شود. تم در حقیقت جوهر اصلی یک کار ادبی است و از طریق همین عناصر است که مسیر اندیشه و تفکر صاحب اثر روشن می‌شود.

آن یکی نحوی به کشتی در نشست

گفت هیچ از نحو دانی؟ گفت لا

دلشکسته گشت کشتی‌بان ز تاب

باد کشتی را به گردابی فکند

هیچ دانی آشنا کردن، بگو

گفت کل عمرت ای نحوی فناست

رو به کشتی‌بان نمود آن خودپرست

گفت نیم عمر تو شد بر فنا

لیک آن دم گشت خامش از جواب

گفت کشتی‌بان بدان نحوی بلند

گفت نی از من تو سباحی مجو

زان که کشتی غرقه در گرداب‌هاست

   در این تمثیل کوتاه، آنچه اندیشه‌ی اصلی مولوی را تشکیل می‌دهد این است که دانش و علم حصولی ممکن است بتواند اندکی کارساز باشد، اما برای رستگاری نهایی کافی نیست. آن چه می‌تواند از این گرداب‌های مخوف جهان، انسان را به ساحل رستگاری برساند، علم نظری و امثال آن نیست. زیرا با نخستین عقبه و غرقابی که بر سر راه این عقل بازاری و علم رسمی پیش‌ آید، عمر بر فنا می‌شود.

محتوا

   محتوا، مجموعه شاخ و برگ‌هایی است که پیرامون پیام، تنیده می‌شود. شکلوفسکی می‌گوید: جهان خارجی برای نقاش در حکم محتوای کارش نیست بلکه خیلی ساده موادی است برای نقاشی، اما جهان خارجی برای شاعر و نویسنده در حکم محتواست. گاهی در این قسمت پرگویی به کار لطمه می‌زند و گاهی به عکس. اما در هر صورت ایجازهای مفید و اطناب‌های غیر ممل، در همین قسمت کاربرد دارد. در تمثیل قبل، دریا، نحوی، شناگری، و آن مکالمه‌ها، مجموعاً محتوا را تشکیل می‌دهد....


دانلود متن کامل مقاله: عناصر سازنده‌ی اثر ادبی

نقد ادبی

۷۴۳ بازديد

   آنچه اکنون از کلمه‌ی ادب و ادبیات در جهان فهمیده می‌شود این است که: «ادبیات، طرح شوق‌ها و تدابیری است که انسان را در وصول به کمال خویشتن، تنها در قلمرو گفتار رهنمون می‌کند»؛ به بیان ساده‌تر، ادبیات آثار منظوم و منثوری است که به عنوان اثر ادبی از ارزشی ویژه برخوردار است. اما نقد از دیرباز در معنای عیب‌جویی به کار رفته است. در حدیثی نبوی به نقل از ابو درداء آمده است که: «ان نقدت الناس نقدوک و ان ترکتهم ترکوک معنی: نقدتهم ای عبتهم و اغتبتهم قابلوک بمثله» اگر مردم را نقد کنی آن‌ها تو را نقد می‌کنند و اگر آن‌ها را رها کنی، تو را رها می‌کنند»؛ به بیان دیگر اگر از آن‌ها عیب‌جویی کنی و پشت سرشان غیبت کنی آن‌ها هم با تو مقابله به مثل می‌کنند.

   در گذشته اکثر نقدهایی که از آثار ادبی ارائه می‌شد، جنبه‌ی تخطئه و انکار داشت. به بیان دیگر نقد و نقادی در بسیاری از موارد توطئه علیه هنرمندان و فاضلان برتر بوده است که برخی از مخالفان و حاسدان برای از میدان به در کردن آنان مرتکب می‌شدند. نقد در مفهوم امروزی خود همان مفهوم قدیمی را هم دربردارد. نقد در معنای جداکردن سکه سره از ناسره به کار می‌رفته است. حتی در معنای خود سکه ناب هم به کار رفته است. در هر صورت آنچه امروز نقد نامیده می‌شود، عامل ارزشیابی آثار هنری است. نقد واسطه میان...

دانلود متن کامل مقاله: نقد ادبی